Keuzevrijheid bij het doen van lichamelijk onderzoek tijdens de geneeskundeopleiding

De Geneeskundestudent heeft in samenwerking met Nieuwsuur onderzoek gedaan naar de ervaringen van studenten bij het lichamelijk onderzoek van de geneeskundeopleiding. Uit dit onderzoek blijkt dat studenten het uitvoeren van lichamelijk onderzoek essentieel vinden in hun opleiding, maar vindt een derde dat universiteiten studenten niet kunnen verplichten om lichamelijk onderzoek uit te voeren of proefpersoon te zijn.

Onze voorzitter, Hajar Rotbi, is ook door Nieuwsuur geïnterviewd over het onderwerp. De uitzending van 27 juli jl. kun je hier terugkijken.

Het lichamelijk onderzoek tijdens de opleiding

Het lichamelijk onderzoek is een verplicht onderdeel van de geneeskundeopleiding en is bedoeld om de kennis en vaardigheden van geneeskundestudenten te testen. Ook is het bedoeld om studenten te laten inleven hoe het is om patiënt te zijn. In de praktijk voeren studenten vaak op elkaar het lichamelijk onderzoek uit. Studenten kleden zich uit en doen in kleine groepjes medisch onderzoek. In de groepjes kunnen zowel mannelijke als vrouwelijke studenten zitten.

Resultaten enquête

Aan het onderzoek wat De Geneeskundestudent in juli uitvoerde, deden ruim 1.700 geneeskundestudenten mee. Uit de reacties blijkt dat:

• Vrijwel alle geneeskundestudenten het lichamelijk onderzoek als iets nuttigs zien, maar dat een kwart ongemak ervaart bij het ondergaan van het lichamelijke onderzoek.
• Ongeveer een derde van de ondervraagde geneeskundestudenten vindt dat universiteiten studenten niet kunnen verplichten om lichamelijk onderzoek uit te voeren of te ondergaan als proefpersoon.
• Ruim de helft van de ondervraagde geneeskundestudenten positief of neutraal is over het alternatief om acteurs in te zetten bij lichamelijk onderzoek.
• Ruim een kwart van de ondervraagde geneeskundestudenten niet aan de bel zou trekken bij een begeleider of bij de universiteit als zij zich ongemakkelijk voelen bij het  lichamelijk onderzoek.
• Ongeveer 1 op de 10 studenten tijdens het lichamelijk onderzoek iets grensoverschrijdends heeft ervaren. Dit zijn met name vervelende opmerkingen, het tegen je zin in naakt zijn of tegen je zin in onderdelen van je lichaam ontbloten en anderen op je laten oefenen, zoals bijv. het uittrekken van een BH voor mammae onderzoek, ongewenste aanrakingen en docenten die ongevraagd binnenkomen.

Ons standpunt

De Geneeskundestudent vindt lichamelijk onderzoek een essentieel deel van de geneeskundeopleiding. Op deze manier leren artsen in spé zich voor te bereiden op het artsenvak. Het feit dat dit voor iedereen verplicht gesteld wordt, is wat De Geneeskundestudent betreft niet oké. In de huidige praktijk is het zo dat studenten op elkaar het lichamelijk onderzoek uitvoeren. Zolang dit vrijwillig en met toestemming van de student gebeurt, is dit geen probleem. Er kunnen echter legitieme redenen zijn waarom geneeskundestudenten dit niet prettig vinden. Bijvoorbeeld vanwege religieuze overwegingen kunnen studenten er moeite mee hebben om door personen van het andere geslacht aangeraakt te worden. Ook negatieve seksuele ervaringen of lichamelijk onzekerheden kunnen een rol spelen waardoor geneeskundestudenten geen proefpersoon willen zijn.

De Geneeskundestudent vindt het niet acceptabel dat studenten verplicht worden om mee te doen aan het lichamelijk onderzoek en proefpatiënt te zijn als zij dat niet willen. Er moet altijd de keuze zijn om te weigeren en te kijken naar alternatieven. Bijvoorbeeld lichamelijk onderzoek doen bij medestudenten van hetzelfde geslacht of gebruikmaken van simulatiepatiënten. Een andere optie is om te werken met fantomen. Dat wordt bijvoorbeeld vaker gedaan voor het vaginaal toucher. Hetzelfde zou een oplossing kunnen zijn voor het borstonderzoek. Tot slot vindt De Geneeskundestudent het belangrijk dat er eenduidige, landelijke richtlijnen komen voor het doen van lichamelijk onderzoek. De verschillen tussen geneeskundefaculteiten zijn nu te groot.