Aandacht voor diversiteit en inclusie nog niet vanzelfsprekend in de opleiding tot arts: “Oh jij bent wel een slimme Antiliaan!”

Geneeskundestudenten van niet-Nederlandse herkomst ervaren vaker een gebrek aan thuisgevoel dan hun Nederlandse medestudenten, blijkt uit recent onderzoek van De Geneeskundestudent (DG)_¹. Terwijl ruim de helft (54,2%) van de Nederlandse bachelorstudenten aangeeft zich altijd thuis te voelen, geldt dit slechts voor 36,2% van de bachelorstudenten met een achtergrond buiten Europa, met name uit klassieke migratielanden zoals Turkije, Marokko, Suriname, Indonesië en de Nederlandse Cariben. Het onderzoek van DG werpt een scherpe blik op de huidige stand van zaken rondom diversiteit en inclusiviteit binnen de geneeskundestudie. De enquête, uitgevoerd onder meer dan 2000 geneeskundestudenten, wijst op belangrijke verschillen van onder meer het ervaren thuisgevoel en ervaringen met discriminatie onder geneeskundestudenten van verschillende afkomsten. Ten slotte is de huidige diversiteit binnen het medisch onderwijs onderzocht, evenals de meningen van studenten over de toelatingsprocedures.

Onderzoeksresultaten

Naast herkomst blijkt ook de fase van de geneeskundestudie van grote invloed te zijn op het ervaren thuisgevoel. Slechts 8,9% van de masterstudenten voelt zich altijd thuis op de coschaplocatie, wat aanzienlijk lager is dan de 50,4% van alle bachelorstudenten die dat wel doen op hun faculteit. Alarmerend om te zien, zijn dan ook de cijfers wat betreft ervaren discriminatie onder zowel bachelor- als masterstudenten (10,8% vs 25,1%). Als wij onze studenten vragen wat ze ervaren, levert dat shockerende uitspraken op. Zo geeft een student aan het volgende te hebben meegemaakt: “De opleider vertelde dat vrouwen minder goede chirurgen zijn en dat vrouwen minder ambitieus zijn. ‘Vrouwen zijn op hun top van hun kunnen als zij een kind baren.’ Toen ik dit aan de vertrouwenspersoon vertelde reageerde ze met ‘Ja, zo is hij nou eenmaal’.” Ook discriminatie op basis van culturele achtergrond blijft niet achter, zoals blijkt uit het verhaal van een andere student: “Ik heb te horen gekregen dat het een schande is dat ik een Nederlandse plek in het geneeskundeprogramma inneem.” Dit onderstreept de noodzaak tot actie om een inclusieve en veilige omgeving te waarborgen binnen de geneeskundeopleiding.

Het gebrek aan diversiteit wordt direct zichtbaar bij het analyseren van de basiskarakteristieken van onze deelnemers. De meerderheid hiervan is vrouw (75,5%). 92,1% van de studenten is geboren in Nederland. Nog opvallender is dat dat het overgrote deel (78,5%) minstens één ouder heeft met een wo- of hbo-opleiding. Wanneer deze cijfers vergeleken worden met de cijfers van het CBS blijkt dat slechts 59.7% van de wo-studenten één ouder met een wo- of hbo-opleiding heeft². Het grote verschil tussen het Nederlands gemiddelde onder de algehele studentenpopulatie vergeleken met studenten geneeskunde is schrikbarend en vraagt om acties tot het vergroten van de diversiteit in de populatie geneeskundestudenten.

Niet alleen is er ruimte voor verbetering binnen de diversiteit van de geneeskundestudie, maar ook toont het rapport de knelpunten voor kansengelijkheid van de toelatingsprocedure aan. Eerder onderzoek heeft aangetoond dat de selectie op basis van CV’s en proefstudeertoetsen een negatieve impact heeft op de diversiteit van de studentenpopulatie, met name voor kandidaten van niet-Nederlandse herkomst³. Respondenten uit onze enquête melden dat zij zich benadeeld hebben gevoeld vanwege verschillende factoren, waaronder beperkte toegang tot studiematerialen, onbekendheid met het selectieproces, culturele of persoonlijke achtergrond en financiële beperkingen. Dit benadrukt het cruciale belang van een eerlijke en gelijke toegang tot de geneeskundeopleiding, zeker nu de wetgeving elke geneeskundefaculteit de vrijheid geeft om de selectieprocedure naar eigen inzicht in te vullen⁴.

Aanbevelingen

De Geneeskundestudent streeft naar een eerlijke selectie, meer diversiteit onder onze studenten en een veilige en inclusieve leeromgeving. Dit is van essentieel belang aangezien uit onderzoek blijkt dat een diverse artsenpopulatie resulteert in een verbeterde kwaliteit van de zorg en een versterking van de relatie tussen arts en patiënt⁵. Daarnaast is diversiteit ook van toegevoegde waarde binnen het team vanwege de verschillende perspectieven en inzichten die samenkomen⁶. Enkele aanbevelingen uit ons rapport zijn:

1. Ontwikkel en implementeer inclusief beleid dat het thuisgevoel van alle studenten, ongeacht hun herkomst, versterkt.
2. Stimuleer het gebruik van bewezen selectiecriteria die kansengelijkheid bevorderen en waarborg continue evaluatie.
3. Besteed tijdens voorlichtingssessies op scholen specifiek aandacht aan ondervertegenwoordigde studentengroepen, waaronder eerstegeneratiestudenten, studenten uit lagere sociaaleconomische klassen en studenten van diverse achtergronden.
4. Zorg voor een divers samengesteld docentenkorps en selectiecommissie, zodat studenten zich kunnen identificeren met en herkennen in hun docenten.

Daarnaast adviseren wij een inclusieve leeromgeving te creëren, zowel tijdens de bachelor- als de masteropleiding, waar geneeskundestudenten van alle achtergronden zich thuis kunnen voelen.

Benieuwd wat er concreet gedaan moet worden om de diversiteit binnen de geneeskundestudie te bevorderen? Lees de rest van onze aanbevelingen en het volledige onderzoeksrapport

Referenties

1. Amiri Simkooei S, Hoogslag A, Latić S, Güven Z, Rotbi H. Diversiteit en Selectie Onderzoeksrapport 2023-2024. De Geneeskundestudent. 2024 mei. Beschikbaar via:

2. Centraal Bureau voor Statistiek. Afgestudeerden in het hoger onderwijs. 14-2-2023. Beschikbaar via: https://www.cbs.nl/nl-nl/longread/rapportages/2023/afgestudeerden-in-het-hoger-onderwijs?onepage=true

3. Fikrat-Wevers S. Proefschrift: Selection and student diversity: The impact of tools, preparatory activities and applicant acceptance in health professions education, 2024. Beschikbaar via: https://pure.eur.nl/en/publications/selection-and-student-diversity-the-impact-of-tools-preparatory-a

4. Wijziging van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek in verband met het toevoegen van decentrale loting als selectiemethode voor opleidingen met capaciteitsfixus in het hoger onderwijs. Tweede Kamer Der Staten-Generaal. 2023. Beschikbaar op: https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/wetsvoorstellen/detail?cfg=wetsvoorsteldetails&qry=wetsvoorstel%3A35765

5. Saha S, Shipman S. The Rationale for Diversity in the Health Professions: A Review of the Evidence. 2007. Beschikbaar op: https://www.semanticscholar.org/paper/The-Rationale-for-Diversity-in-the-Health-%3A-A-of-Saha-Shipman/6df3f71b73df07800b82250c2bf87ce594bbf667

6. Mulder L, Wouters A, Akwiwu EU, Koster AS, Ravesloot JH, Peerdeman SM, e.a. Diversity in the pathway from medical student to specialist in the Netherlands: a retrospective cohort study. The Lancet Regional Health – Europe. 1 december 2023;35:100749. Beschikbaar op: https://doi.org/10.1016/j.lanepe.2023.100749